مولود زندی‌ نژاد- فرهنگستان هنر ايران و قزاقستان در سال 1388 براي ارتباط فرهنگي و هنري دو كشور با يكديگر تفاهم‌نامه همكاري را به امضاء رساندند و در راستاي اجرايي شدن مفاد و اهداف اين تفاهم‌نامه از «بولات تورغون‌باي» هنرمند نقاش، عضو و رييس كرسي نقاشي فرهنگستان هنر قزاقستان دعوت شد تا براي برگزاري نشست تخصصي « بررسي هنرقزاقستان و آسياي ميانه» و « برپايي كارگاه هنري» در اين فرهنگستان به تهران سفر كند تا پنجره‌اي به روي همكاري‌هاي فرهنگي و هنري دو كشور گشوده شود. آنچه مي‌خوانيد گفتگويي است كه با اين هنرمند قزاقي انجام شده.

درباره خودتان و سبك هنري‌تان توضيح دهيد؟

من متولد 1960 ميلادي هستم و تحصيلات آكادمي خود را تا درجه دكتري در رشته نقاشي در دانشگاه ملي هنر گذرانده‌ام. سبك نقاشي كه ابتدا استفاده مي‌كردم برگرفته از نقاشي سبك غربي بود اما پس از آن كه نقاشان قزاقي مكتب ملي نقاشي را پايه گذاري كردند كه بر اساس الهام از فرهنگ هنر بومي و ملي بود، سبك خود را تغييرداده و آثارم را با الهام از فرهنگ كشورم به تصوير مي‌كشم و تاكنون در نمايشگاه‌هاي انفرادي و گروهي در كشورهاي روسيه، چك، آلمان ، هلند و سويس شركت كردم.

درباره چگونگي فعاليت فرهنگستان هنر ملي ژورگن اف قزاقستان و عمر اين فرهنگستان توضيح دهيد. اين فرهنگستان در گذشته دانشگاه هنر بود و فعاليت‌هاي خود را درقالب يك دانشگاه انجام مي‌داد پس از استقلال قزاقستان اين دانشگاه به فرهنگستان هنر ملي قزاقستان تغيير كرد و فعاليت‌هاي خود را بر اساس فرهنگ ملي و بومي خود بنا نهاد و در واقع يك مركز آكادمي و علمي درباره هنر ملي قزاقستان است تا قبل از استقلال تمامي هنرهايي كه در اين مركز آموزش داده مي‌شد بر اساس هنر شوروي سابق و روسيه بود و استادان آن نيز فارغ‌التحصيلان دانشگاه‌هاي شوروي سابق بودند اما با تشكيل فرهنگستان هنر ملي اين سياست تغيير كرد و در حال حاضر از فارغ‌التحصيلان ممتاز اين فرهنگستان براي آموزش استفاده مي‌شود.

فرهنگستان ملي قزاقستان در چه رشته‌هاي هنري فعاليت دارد؟

به جزء موسيقي كه خود داراي دانشگاهي خاص است، مي‌شود گفت در تمام زمينه‌هاي هنري از قبيل تئاتر، نقاشي، سينما ،مجسمه سازي، هنرهاي دستي و بومي و ... فعاليت دارد. اخيرا نيز در حال راه‌اندازي رشته‌ چند رسانه‌اي و مولتي مدياست كه به دليل آشنايي اكثر دانشجويان با رايانه و فضاهاي مجازي صورت مي‌گيرد.

شرايط پذيرش دانشجو در اين فرهنگستان چگونه است و تا چه مقطعي مي‌توانند ادامه دهند؟

اين فرهنگستان به صورت بورسيه در سه مقطع ليسانس، كارشناسي ارشد و دكتري دانشجو مي‌پذيرد. اگر كسي بخواهد در مقاطع هنري ادامه تحصيل دهد از سنين 15-14 سالگي به مدارس هنر مي‌رود سپس در كالج‌ها ادامه تحصيل داده و اگر بتواند رتبه ممتازي را كسب نمايد، از طريق كميسيوني كه در اين فرهنگستان تشكيل مي‌شود انتخاب شده و به صورت بورسيه مي‌تواند ادامه تحصيل دهد.

آيا پذيرش دانشجويان خارجي هم در اين فرهنگستان به صورت بورسيه امكان‌پذير است؟

خير، اين فرهنگستان دانشجويان خارجي را براي ادامه تحصيل در اين فرهنگستان مي‌پذيرد ولي بورسيه فقط براي دانشجويان قزاقي است. فرهنگستان ملي با ساير كشورهاي غربي و آسيايي داراي همكاري‌هايي در زمينه تبادلات دانشجويي و استادان است و بسيار علاقه دارد تا اين تبادلات در ميان دانشجويان ايراني و قزاقي هم صورت پذيرد.

تاثير فرهنگستان هنر قزاقستان در هنر اين كشور را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟

تا قبل از تشكيل اين فرهنگستان ، تمامي هنرمندان با تاثير از مكاتب هنري كه در شوروي بود آثار خود راخلق مي‌كردند و به همين دليل هنرهاي ملي و بومي ما كم كم در حال اضمحلال بود. اين فرهنگستان با دستور رييس جمهور قزاقستان تاسيس شد و رييس آن نيز منتخب رييس جمهور وقت است. فرهنگستان ملي با هدف احياي هنرهاي سنتي، بومي و ارج نهادن به هنرمنداني كه در اين زمينه فعاليت دارند شكل گرفت و با اين هدف به تربيت هنرمنداني كه به خلق آثار هنري قزاقستان مي‌پردازند به فعاليت خود ادامه مي‌دهد.

اگر دانشجويي بخواهد در زمينه هنرهاي غربي، شرقي و يا روسيه آثاري پديد آورد اجازه فعاليت در اين فرهنگستان را دارد؟

تا قبل از استقلال قزاقستان تنها الهام از مكاتب هنري روسيه مبناي آثار هنري را شكل مي‌داد اما در سال گذشته كه بيستمين سالگرد استقلال را جشن گرفتيم، تصميم بر آن شد تا در زمينه هنر ملي خود تمامي تلاش خود را به كار برده و در اين زمينه به دلايل اشتراكاتي كه با كشورهاي اسلامي داريم الگو بگيريم. درحال حاضر، دانشجويان مي‌توانند مكاتب هنري خود را انتخاب كنند در اين فرهنگستان به آموزش و تشريح ساير مكاتب هنري غرب و شرق نيز پرداخته مي‌شود تا بتوانند به صورت تئوري نيز اطلاعات هنري خود را با هنر روز دنيا افزايش دهند اما سوق دادن آن‌ها به هنر ملي و بومي و تشويق آن‌ها براي پديد آوردن آثاري كه برگرفته از فرهنگ قزاقي باشد، وظيفه فرهنگستان هنر ملي قزاقستان است. ما به عنوان كشوري استقلال يافته كه داراي پيشينه تاريخي غني هستيم، علاقه‌منديم تا فرهنگ خود را احياء نماييم.

آيا منابعي كه در اين فرهنگستان ملي تدريس مي‌شود بر اساس هنر بومي انتخاب مي‌شوند؟

منابعي كه متعلق به قزاقستان است بسيار اندك است و متاسفانه به دليل عمر كوتاه فرهنگستان ملي قزاقستان كه نزديك به دو دهه مي‌رسد اين فرهنگستان تاكنون نتوانسته منابع و كتب زيادي كه بر اساس هنر ملي است منتشر كند، اما از دو سال پيش نشر كتب هنري در دستور كار قرار گرفت و تا كنون چند عنوان كتاب نيز در اين زمينه منتشر شد و قرار است به تدريج، افزايش يابد به همين دليل در حال حاضر هنوز هم از كتاب‌ها و منابعي كه از فرهنگ روسي برگرفته است، استفاده مي‌شود.

فرهنگستان هنر ملي قزاقستان چه فعاليت‌هايي در زمينه هنرهاي دستي و سنتي انجام مي‌دهد؟

هنرهاي دستي زرگري يا همان جواهر سازي، دباغي، بافت پارچه‌، سراميك و صنايع چوب از جمله هنرهايي است كه در اين كشور داراي پيشينه تاريخي است. البته تا قبل از استقلال قزاقستان، اين هنرها در حال اضمحلال و فراموشي بود و بايد گفت، بسياري از هنرهاي سنتي خود را از دست داديم ولي اكنون توجه خاصي به اين گونه هنرها مي‌شود و دانشجوياني نيز در زمينه هنرهاي سنتي و بومي و احياء آن‌ها در فرهنگستان ملي فعاليت دارند.

آيا هنرمندان قزاقي حتما بايد از طريق آموزش آكادمي وارد عرصه هنر شوند؟

بسياري از هنرمندان ما داراي تحصيلات آكادمي نيستند اما تلاش ما بر اين است تا آموزش هنر از طريق مراكز هنري و آكادمي صورت گيرد. زيرا داشتن ديدگاه علمي ما را در پيشرفت و توسعه فرهنگ و هنر خود بسيار كمك خواهد كرد.

آيا با فرهنگ و هنر ايران قبل از سفرتان آشنا بوديد؟

من كتاب‌هاي زيادي درباره هنر شرق و ايران خوانده‌ام و در موزه لوور نيز به تماشاي آثار ايراني رفته و عظمت تمدن ايران را در آن آثار مشاهده كردم. ضمن آنكه تشابهات بسياري را در زمينه فرهنگ و هنر ميان ايران و قزاقستان خصوصا در دوره‌هاي هخامنشي و ساساني يافتم. تا قبل از سفر به ايران فكر مي‌كردم كه آثار ايران بيشتر در زمينه صنايع دستي و هنرهاي مربوط به گذشته است اما با بازديد از گالري‌ها متوجه شدم كه ايران در هنر مدرن نيز بسيار پيشرفت كرده وعلت هم همان پايه و مايه‌اي است كه گذشته ايران را تشكيل مي‌داده است.

در اين سفر چه هنري مورد توجه‌تان قرار گرفت؟

آن چيزي كه من در صنعت سراميك ايران ديدم بسيار مورد توجه ام قرار گرفت و اعتقاد دارم قزاقستان مي‌تواند در زمينه سراميك از ايران الگو بپذيرد. ما در زمينه صنايع دستي بسيار علاقه‌منديم تا با ساير كشورها ارتباط برقرار كنيم و همانطور كه قبلا اشاره كردم به دليل تشبهات فرهنگي الگوهاي كشورهاي شرق و اسلامي در اين زمينه به ما كمك خواهد كرد.

ارزيابي و ديدگاه تان نسبت به نقاشي ايران چگونه است؟

«هنر» در هر جاي دنيا كه باشد پوياست اما رشد و توسعه هنر در برخي از كشورها با سرعت و در بعضي ديگر به كندي پيش مي‌رود. مي‌شود گفت اين توسعه در ايران بسيار خوب به چشم مي‌خورد خصوصا نقاشي، خوشنويسي و نگارگري بسيار پيشرفت كرده است. قبل از ورود به ايران طبق شنيده‌هايم فكر مي‌كردم انتخاب موضوع براي دانشجويان ايراني آزاد نيست ولي پس از بازديد از پرديس هنر دانشگاه تهران متوجه شدم كه آن‌ها در انتخاب موضوعات خود بسيار آزادانه عمل مي‌كنند.

در ديدار از كارگاه‌هاي نقاشي پرديس هنرهاي دانشگاه تهران چه تفاوت‌هايي را در روش آموزش هنر اين دو كشور احساس كرديد؟

در مشاهدات خود متوجه شدم، روش آموزش در برخي مسايل شباهت و در بعضي ديگر تفاوت‌هايي وجود دارد، به عنوان نمونه در آموزش نقاشي در سال‌هاي اول و دوم در قزاقستان به فيگور انسان توجه مي‌شود و علت نيز به دليل درك آناتومي انسان است بعد درباره لباس آن فكر مي‌كنيم. اما در آموزش نقاشي متوجه شدم كه بيش از آناتومي به ظاهر انسان توجه مي‌شود. نقاشان قزاقي بيشتر به فيگور انسان توجه دارند و سال اول و دوم آن را مي‌آموزند، اما در ايران علت اينكه به فيگور انسان توجه مي‌كنيم ساختار انسان را خوب بياموزد بعد بايد درباره لباس آن فكر كرد. ولي در ايران به ظاهر انسان توجه مي‌كنند و در انتخاب موضوع آزاد هستند. اين ممكن است تفاوت بين روش آموزش نقاشان دو كشور باشد.

جايگاه فرهنگستان هنر ايران را چگونه ارزيابي كرديد؟

فرهنگستان هنر ايران يك مركز پژوهشي به شمار مي‌رود و آموزش بر عهده دانشگاه‌هاي ايران است به همين دليل مي‌تواند در دانش افزايي و ارتقاء پايه‌هاي تئوري دانشجويان تاثير بسيار فراواني داشته باشد ما نيز علاقه‌منديم در فرهنگستان هنر قزاقستان نيز اين اتفاق روي دهد و در آنجا نيز پژوهش‌هايي در سطوح راهبردي و كاربردي هنر انجام پذيرد.

جمهوري قزاقستان كشوري تازه استقلال يافته در آسياي ميانه است كه با كشورهاي روسيه، چين، قرقيزستان، ازبكستان، تركمنستان و سواحل شمالي درياي خزر داراي مرز مشترك است. اين كشور با مساحتي بيش از 2 ميليون متر مكعب، نهمين كشور جهان به لحاظ وسعت به شمار مي‌رود و داراي جمعيتي بالغ بر 15 ميليون نفر است. ساكنان اصلي منطقه قزاقستان را اقوام ايراني تبار تشكيل مي‌دادند كه پس از سده پنجم ميلادي مردمان ترك تبار نيز به اين منطقه كوچ كردند كه در دوره امپراطوري چنگيز خان نيز تحت سلطه مغول‌ها درآمدند.

پيشينه تاريخي و فرهنگي دو ملت ايران و قزاقستان را مي‌توان از طريق دانشمندان و شعرا، مظاهر ملي، آداب و رسوم، زبان و ادبيات دو کشور بررسي و ادراک نمود؛ به طوري كه وجود بيش از دو هزار لغت فارسي در زبان قزاقي خود نشانه روابط ريشه دار فرهنگي دو ملت است. بسياري از دانشمندان و شعراي فارسي زبان از منطقه آسياي مرکزي برخاسته و از سوي ديگر شعراي اين منطقه همچون مختوم قلي، علي شيرنوايي، صدرالدين عيني، آباي، موختار عويض‌اُف بصراحت در اشعارشان خود را درس آموخته شعراي بزرگ ايراني بيان مي‌کنند.