ششمین نشست از سلسله نشست‌های معماری مساجد با عنوان «مرز تقلید و تغییر در معماری مساجد» در فرهنگستان هنر برگزار شد.
به گزارش روابط‌عمومی فرهنگستان هنر، این نشست روز یکشنبه ۲۲ آذر ۱۳۹۸، با سخنرانی علی طوسی، استاد دانشگاه، در سالن همایش‌های فرهنگستان هنر برگزار شد.
علی طوسی در این نشست، با عنوان «مرز تقلید و تغییر در معماری مساجد» به سخنرانی پرداخت و گفت: یکی از موضوعاتی که دغدغه ذهنی من بوده، این است که در ساخت مسجد، تا چه اندازه باید از معماری گذشته تقلید کرد؟ ۱۰۰درصد یا هیچ؟
او ادامه داد: از خودمان شروع می‌کنم. در روان‌شناسی و جامعه‌شناسی مباحثی درباره تقلید وجود دارد و عواملی که تعیین‌کننده تقلید است. این روان‌شناسی خود ماست که برای چه باید تقلید کنیم و پس از آن، با آموختن دانش و معماری ایرانی و معماری اسلامی شروع کنیم. در واقع بعضی ارزش‌ها و باورها را درونی‌سازی کنیم و در ادامه احساس پیوستگی خود با جهانی بزرگ‌تر و اجتماعی را توسعه دهیم.
او گفت: اولین حسی که در ما ایجاد می‌شود، احساس پیوستگی با جهان اجتماعی بزرگ‌تر است. عامل دیگر، تقویت‌کننده تقلید است. ما باید از تأیید عمومی و تقویت‌کننده‌های اجتماعی بهره‌مند شویم؛ مانند تأیید و تحسین معماران دیگر و افرادی که از فضایی که ما می‌سازیم بهره‌بردارند. موضوع دیگر، پذیرفته‌شدن در جامعه‌ای است که به آن تعلق داریم. زمانی که برای جمعی از نمازگزاران بخواهیم مسجدی بسازیم، باید آنها بتوانند ما را بپذیرند.
این پژوهشگر ادامه داد: موضوع دیگر، کاهش اضطراب است. وقتی ما بخواهیم نوآوری کنیم، دائم مضطربیم که به کجا می‌رویم، ولی وقتی از سنتی تقلید می‌کنیم، آرامش می‌یابیم و خیلی راحت‌تر کارها را انجام می‌دهیم؛ چون احساس می‌کنیم در جایی محکم پا گذاشته‌ایم.
او ادامه داد: موضوع دیگر این است که ما تقلید می‌کنیم تا شبیه به الگوهایی باشیم؛ هر کس بنا بر آرزویش؛ مثلاً شبیه به نادر اردلان یا لرزاده یا... باشیم و به خاطر این شباهت است که به تقلیدکردن روی می‌آوریم. موضوع دیگر اقناع کارفرماست؛ برای اینکه به شهرت یا قدرت یا خواسته دیگری برسیم، دست به تقلید می‌زنیم.

طوسی در ادامه توضیح داد: عامل دیگر که‌ ما به سبب آن دست به تقلید می‌زنیم، برانگیختن عاطفی است و اینکه از شکل‌ها و فرم‌های آشنا استفاده کنیم تا با تصویرهایی ذهنی که در مخاطب ایجاد می‌شود، تصوراتی وسیع‌تر در ذهن ‌مخاطب پدید آوریم؛ یعنی از قابلیت تأثیر هنر گذشته می‌خواهیم تأثیری جدید در مخاطب ایجاد کنیم.
او گفت: موضوع آخر کسب هویت و معنابخشی به کالبد آن است؛ یعنی ایجاد حس تعلق که با این موضوع، احساس رضایت‌مندی و استقلال و آرامش در فضای معماری ایجاد می‌شود. از نمادها و نشانه‌ها برای برانگیختن خاطرات استفاده می‌کنیم و بعد تداعی‌های ذهنی، مخاطب را در حسی آشنا و در پیوستگی با مکان قرار می‌دهد. معماری مدرن با ادعای جهانی‌ای که داشت، خرده‌هویت‌ها را نادیده می‌گرفت که با گذشت زمان می‌بینیم تقابلی ایجاد شده و همه در مناطق مختلف به دنبال این‌اند که برای خود هویتی جدید تعریف کنند.
او در پایان گفت: یکی از راه‌هایی که برای پیداکردن این هویت یافتیم این بود که از معماری گذشته تقلید کنیم. این تقلید را در کارها می‌بینیم؛ جز در مواردی نادر، درجات مختلف آن را انجام دادیم. معماران معروف و بزرگ این کار را می‌کردند. یکی از کسانی که از معماری گذشته تقلید می‌کرد، لرزاده بوده که از نمونه‌های مساجدی که کار کرده مسجد شهدا بوده است که سعی کرده در آن از معماری سنتی استفاده کند.
علی طوسی سخنرانی خود را با نمایش تصاویری از مساجد مختلف و پرداختن به تفاوت‌های ساخت هر مسجد و رعایت‌نکردن روش‌های درست ساخت آنها پایان داد.