مراسم رونمایی از کتاب‌های دانشنامه نهضت هنرهای مردمی ایران، شامل کتاب‌های قلمکار نقاشی، نقاشی قالی، نقش‌آفرینی روی سنگ و نقاشی روی چوب، تالیف هادی سیف، برپا شد.

به گزارش روابط عمومی فرهنگستان هنر، مجموعة دانشنامه نهضت هنرهای مردمی ایران، که به تازگی توسط انتشارات سازمان زیباسازی شهر تهران منتشر شده است، با حضور فرهیختگان، پژوهشگران و مدیران عرصه‌های فرهنگ، هنر و شهرسازی و نیز با همکاری فرهنگستان هنر، دانشگاه هنرهای اسلامی فرشچیان و کمیسیون ملی یونسکو، 26 فروردین 1398 در فرهنگستان هنر رونمایی شد.

در این مراسم علیرضا اسماعیلی، سرپرست فرهنگستان هنر، احمد مسجدجامعی، عضو شورای اسلامی شهر تهران، بهمن نامورمطلق، سرپرست دانشگاه هنرهای اسلامی فرشچیان، بهروز فتحی، معاون برنامه‌ریزی و توسعه سازمان زیباسازی، محمد‌مهدی هراتی، عضو گروه هنرهای سنتی و صنایع‌دستی فرهنگستان هنر و همچنین هادی سیف، پژوهشگری که حاضران در سالن نشست‌های فرهنگستان هنر برای رونمایی کتاب‌های او گرد هم آمده بودند، سخنرانی کردند.

ابتدا سرپرست فرهنگستان هنر، ضمن خیر مقدم به حضار پژوهش‌های استاد سیف را اینگونه توصیف کرد: «قلم شیوا، روان و سبک خاصی که استاد در نویسندگی دارند، بسیار ارزشمند است. وقتی پژوهش‌های ایشان را مطالعه می‌کنیم، آنقدر جاذبه دارد که تا انتها پیش می‌رویم.»

علیرضا اسماعیلی اظهار داشت تا کنون در فرهنگستان هنر نیز به این حوزه توجه شده؛ ولی جای فعالیت در حیطه هنر عامه و هنر مردمی هنوز بسیار است.

بهروز فتحی، معاون برنامه‌ریزی و توسعه سازمان زیباسازی، دومین نفری بود که به جایگاه سخنرانان رفت. او درباره فرآیند انتشار این کتاب گفت: «سال گذشته که من تازه در این سمت، فعالیتم را آغاز کرده بودم، در جلسه‌ای که خدمت استاد سیف بودیم، به ایشان قول دادم که این مجموعه آثار تا آخر سال منتشر شود و خوشبختانه در اواخر سال قبل، انتشار این مجموعه پایان گرفت.»

او با تشکر از بهمن نامورمطلق و علیرضا اسماعیلی به منظور همراهی در شکل‌گیری این مراسم سخنان خود را به پایان برد.

پس از معاون برنامه‌ریزی و توسعه سازمان زیباسازی شهر تهران، مجری برنامه، استاد هادی سیف را به جایگاه سخنرانان فراخواند. او سخنانش را با قدردانی از حاضران نشست و به ویژه دکتر نامورمطلق آغاز کرد.

سیف سخنانش را به گرامیداشت یاد و خاطره بسیاری از هنرمندان گمنام ایرانی ادامه داد و با خواندن شعری از مرحوم سیدصدرالدین شایسته شیرازی، در مورد این شخصیت تاثیرگذار در آثارش گفت: «شایسته شیرازی، نقاش خطه شیراز؛ شاگرد کمال‌الملک و زنده‌کننده مکتب زندیه در شیراز بود که کمال‌الملک او را سیدِ نقاش شیرازی صدا می‌کرد. من سالیان پیش فرمان ایشان را در نقش هنرمندان گمنام در فرهنگ ایران پی گرفتم و دوستی این استاد با مرحوم پدرم سبب شد که هم مرا به منزل خودش راه دهد و هم اتفاقی را که او بر دوش من گذاشت، ادامه دهم.»

پژوهشگر عرصه هنرهای مردمی درباره نقطه نظر این شخصیت بزرگ در مورد هنرهای مردمی توضیح داد: «شایسته شیرازی تاکید داشت بر نهضت‌هایی که پس از پیروزی مشروطیت در بین هنرمندان گمنام رایج شد، نام رنسانس بگذاریم. چون غربی‌ها با یک حرکت مختصر همیشه منت‌گذار این هستند که ما چنین کردیم و چنان کردیم. ما تنها در شیراز، یازده رنسانس بی‌چون و چرا در عرصه‌های نقاشی بر کاشی، نقاشی بر شیشه، نقاشی بر دیوار، نقاشی بر قالی، مکتب گل، در حوزه‌ خوشنویسی و غیره داریم که باید قدر آنها را بدانیم.»

هادی سیف با بیانی شاعرانه ادامه داد: «او دفترچه‌ای جلد چرمی‌ داشت که اسامی همه این هنرمندان در آن بود و خدا این توفیق را به من داد تا نقش‌های هنرمندان بزرگ سرزمینم را بنویسم که در واقع عزت را آنها بخشیده‌اند و من قلندری بودم و درویشی دوره‌گرد که کوه به کوه، برزن به برزن در شهرهای سرزمینم، کوبه‌های خانه پدری را به صدا درآوردم. حوض‌های شکسته بی‌ماهی، درختان خشکیده، گچبری‌های ترک‌دیده، نقاشی‌های پوسته داده و هنرمندانی که نه نام داشتند و نه نشان.»

نویسنده دانشنامه نهضت هنرهای مردمی ایران به راویان صادق و عاشقی که بی هیچ مزد و منتی گام به گام او را پیش بردند و دستش را برای به سرانجام رسیدن این کتاب‌ها گرفتند، اشاره و از آنان قدردانی کرد و افزود: «خاطرم می‌آید که استاد رفعت درودگر گره‌ساز، یکی از شب‌های اردیبهشت ماه در نارنجستان شیراز، وقتی در خدمت‌اش بودم به من گفت که چطور می‌توانی ادای دِین نکنی؟ اینجا پایتخت بهار عالم است؛ نه شیراز است نه شهر گل و بلبل. من مدیون همه بودم، از کوچه حصیربافان همدان تا محله فهادان یزد تا جای جای اصفهان زیبا تا شیراز برتر و عزیزم.»

او سخنانش را با این جملات به سرانجام رساند: «این مجلس را نخست تقدیم می‌کنم به سید جلیل‌‌القدر، شایسته شیرازی که مرا آشنای چنین نهضتی کرد و بعد به همه هنرمندان گمنام ایرانی.»

پس از استاد سیف، یکی دیگر از پژوهشگران و هنرمندان عرصه هنرهای مردمی، به جایگاه سخنرانان رفت تا نظرات خود را درباره پژوهش‌های او با حضار در میان بگذارد. محمدمهدی هراتی، اینگونه گفت: «برای صحبت‌های امروزم، عنوان «باز هم دُرد عشق» از یکی از کتاب‌های استاد انتخاب کرده‌ام. چون هنوز هم استاد سیف از عشق ازلی که در هنرمند است، می‌نویسد.»

استاد هراتی درباره این پژوهش‌ها افزود: «کتاب‌ها را که تورق کردم، هرکدام از این دانشنامه‌ها، خودشان یک اثر مستقل هستند و احوالات ویژه‌ای دارند. به عنوان مثال، وقتی کتاب نقش‌آفرینی روی سنگ را مطالعه می‌کنیم، یاد تخت جمشید می‌افتیم. صدای تیشه فرهاد با قلم استاد عجین شده و هنرهای از یاد رفته را به یاد ما می‌آورد. استاد در این کتاب‌ها، به بسیاری از هنرها از جمله چیتگری و قلم‌کاری به تفصیل پرداخته‌اند.»

بهمن نامورمطلق، سرپرست دانشگاه هنرهای اسلامی فرشچیان، سخنران بعدی نشست بود. او با تشکر از سازمان زیباسازی شهر تهران، که با همت در نشر چنین اثری، یک‌سری مرجع به مراجع قبلی ما اضافه کرده‌اند، و همچنین با تقدیر از فرهنگستان هنر برای برپایی چنین برنامه‌هایی سخنان خود را آغاز کرد.

من به واسطه شناختی که در این سال‌ها در حوزه صنایع‌دستی و هنرهای مردمی حاصل کرده‌ام، به شما می‌گویم که ایران، بهشت هنرهای مردمی است و تنوع قومی و جغرافیایی و زبانی ما سبب این رویداد شده. بر اساس گزارش‌هایی که جامعه جهانی در حوزه صنایع دستی ارائه می‌دهد، ما بیشترین تنوع را در حوزه هنرهای مردمی و صنایع دستی داریم. اما متاسفانه کارهایی که در این حوزه انجام داده‌ایم نارسا بوده و در یک اغتشاش معنایی به سر می‌بریم. این هنرها، کاربردی و با زندگی مردم عجین هستند و باعث می‌شوند فضای‌مان یک فضای زیبایی‌شناختی باشد و کودکانمان در این فضا رشد کنند و در سلیقه هنری آینده آنها نقش داشته باشد.

روشی که ایشان به کار برده‌اند، روش بسیار مهمی است و نگاه و تحقیقات مردمی نیاز به روش‌های مردمی دارد. استاد سیف در حقیقت با روش خودِ هنرمندان، که روش سینه به سینه است، پیش رفته‌اند. ایشان هنر ‌این هنرمندان را به روش سینه به سینه ضبط کرده‌اند و انتقال داده‌اند و نوعی نقالی کرده‌اند. در این دانشنامه‌ موضوع، روش و سبک و نگارش؛ ترکیب زیبایی دارد.

احمد مسجدجامعی، عضو شورای اسلامی شهر تهران، سخنران بعدی مراسم رونمایی روز دوشنبه بود. او در آغاز صحبت‌هایش، با ذکر این جملات توجه مخاطبان را به مسامحه در زمینه سرمایه‌های فرهنگی فراخواند و بیان داشت: «ما قدر فرهنگ، هنر، تاریخ و میراث خودمان را کم می‌دانیم. در این سیل اخیر و زلزله بم مشاهده کردیم که بسیاری از بناهای قدیمی مصون مانده‌اند و خیلی از بناهای جدید، دچار ویرانی شده‌اند. پلی که صدها سال پیش ساخته شده، باقی‌مانده و پلی که با آهن و سیمان و محاسبات دقیق ساخته شده، از بین رفته است. 400 سال پیش در اصفهان، سی‌وسه پل ساخته شد که در سال 1357، نفربر روی آن مستقر بود و تا یکی دو دهه پیش، اتوبوس از آن رد می‌شد. آرایه‌های این پل به قدری زیباست که زمان وزارت بنده، گروهی از مالزی برای نمونه‌برداری، به منظور ساخت پایتخت جدیدشان، ‌آمدند تا از آن الگو بگیرند.»

وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: «به نظرم می‌رسد که ما در حوزه هنر، پیشرفت چندانی نداشتیم و به این میراث ارزشمند توجه زیادی نیز نکردیم. قدر اساتید را ندانستیم و به زندگی، شرح آثار و احوالشان نپرداختیم و تواضع این بزرگان نیز کار را مشکل‌تر کرد.»

مسجدجامعی با ذکر نقل قولی از هنرمندی خوشنویس، در مورد ادای دین او هنگام خلق اثر به استادان پیش از خود تا میرعماد بزرگ، خاطرنشان کرد که این احترام استاد و شاگردی را در هیچ جا نمی‌توان یافت.

وی در ادامه افزود: این ظرفیت‌ها را باید در دنیای مدرن هم به کار گیریم و نباید از جهان امروز فاصله پیدا کنیم و در عین حال برای اینکه شناسنامه خود را داشته باشیم باید این عقبه را حفظ کنیم.

او خطاب به استاد سیف بیان کرد که خیلی خوشحالم که در محضر شما هستیم و سبک بیان و قلم شما، خود شناسنامه‌ای برای این آثار است. امیدوارم شرایطی فراهم شود که از این تجربه بیش از پیش استفاده نماییم.

برای دیدن گزارش تصویری مراسم، اینجــــــــا کلیک کنید.