امير مازيار عضو هيئت علمي هم‌انديشي «هنر و اخلاق» معتقد است: تاكنون پژوهش‌هاي بنيادين در زمينه هنر و اخلاق صورت نگرفته است و ما در اين زمينه دچار فقر نظري هستيم.

به گزارش روابط عمومي فرهنگستان هنر، امير مازيار از اعضاي هيئت علمي هم‌انديشي «هنر و اخلاق» در گفتگويي كوتاه درباره برگزاري اين هم‌انديشي سخن گفت. وي هم‌انديشي هنر و اخلاق را نخستين هم‌انديشي با اين موضوع شمرد و در اين‌باره اظهار داشت: تاكنون به صورت جدي به مسئله «هنر و اخلاق» پرداخته نشده است؛ تا آنجا كه در جلسات ابتدايي كميته علمي، اين هم‌انديشي، به 4 موضوع جداگانه تقسيم شد، كه به دليل گستردگي مباحث از آن پرهيز شد و هم‌انديشي اخير يكي از اين موضوعات را پوشش مي‌دهد كه از اين ميان مبحث «نسبت هنر و اخلاق از منظر رابطه هنجاري» مورد پذيرش اعضاء هيئت علمي قرار گرفت.
مازيار در خصوص آثار تاليفي و ترجمه‌اي مرتبط با «هنر و اخلاق» اظهار داشت: متاسفانه نه آثار تاليفي و نه ترجمه‌اي قابل ملاحظه در اين حوزه وجود ندارد و به دليل ارزش مباحث نظري و پژوهش‌هاي كاربردي در اين موضوع، اين مبحث را براي اين هم‌انديشي برگزيديم، زيرا نياز به پژوهش‌هاي بنيادين در اين حوزه وجود دارد.
اين پژوهشگر به بيان پيشينه‌هاي تاريخي انديشه‌ها و آراء صاحبنظران در خصوص «هنر و اخلاق» پرداخت و ادامه داد: آراء و انديشه‌هايي كه در زمينه «هنر و اخلاق» وجود دارد، هم‌ در آثار انديشمندان و صاحبنظران گذشته وجود دارد و هم‌ آراء صاحبنظران معاصر؛ هم در غرب به بيان‌هاي فكري در خصوص هنر و اخلاق پرداخته شده و هم در آراء نظريه‌پردازان و انديشمندان اسلامي نيز به اين مباحث پرداخته شده است.
به عنوان مثال در ميان متفكران غربي كلاسيك مي‌شود از افلاطون و ارسطو نام برد و در ميان فيلسوفان معاصر به «پل ريكور» و «هانس – گئورگ گادامر» اشاره كرد يا در ميان فیلسوف‌های تحلیلی مي‌توان از «نوئل کرول» نام برد. همچنين آثاري در سنت‌های قدیمی اسلامی ايران داریم که محورشان رابطه هنجاری هنر واخلاق بوده‌است. برخي از نامه‌ها و آثاري نيز در حوزه حکمت عملی و صنایع نوشته شده است كه در اين هم‌انديشي به برخي از اين آراء و نظريات پرداخته شده است.
امير مازيار در پاسخ به اين پرسش كه هنگامي كه از هنجارها سخن مي‌گوييم، منظور هنجارهاي هنري است يا اخلاقي؟ خاطر نشان كرد: در اين هم‌انديشي بيشتر هنجارهای اخلاقی مورد نظر است. توضيح بيشتر اينكه رابطه هنر واخلاق را می‌توان به شکل‌های گوناگون تقسیم‌بندی کرد. گاهی می‌توان گفت: ما نسبت مفاهیم هنری و اخلاقی را می‌سنجیم. مثلا می‌خواهیم نسبت مفهوم «زیبایی» را که در قلمروی هنر خیلی مطرح است با مفهموم «خوب» که در قلمروی اخلاق است، بسنجیم؛ یعنی خوب با زیبا چه نسبت مفهومی دارد؟. گاهی وقت‌ها نسبت ذاتی و ماهوی هنر واخلاق را می‌سنجیم. آیا امر هنری ذاتا اخلاقی است؟ یا امر اخلاقی ذاتا هنری است؟ گاهی رابطه اینها را از لحاظ هنجاری بررسی می‌کنیم؛ به این معنا که آیا اخلاق حق دارد که در زمینه هنر بایدها و نبایدهاي خاصی داشته باشه یا خير؟ و یا اگر موضوع هنجاری هنر را بررسی می‌کند آیا دستورالعملی‌هایی دارد؟ برای نقد هنر اینها فقط نقد محتوایی آثار هنری هستند؟ یا کیفیت اخلاقی اثر هنری كه می‌تواند ویژگی‌های زیبایی‌شناختی اثر هنری را هم ارتقا ببخشند.
وي با اين توضيح كه در اين هم انديشي به اثر هنري توجه مي‌شود، افزود: در مباحث نظري هنر و اخلاق برخي تاكيد بر اثر هنري دارند و بعضي ديگر تاكيدشان خالق اثر هنري است. ولي در اين هم‌انديشي تاكيد بر اثر هنري است تا خالق اثر.
عضو هيئت علمي اين هم‌انديشي در پاسخ به اين پرسش كه آيا در مباحثي كه درمورد هنر و اخلاق مطرح است، از منظر زشت نگاري يا هرزه نگاري نيز توجه مي‌شود؟ يادآور شد: بله؛ قطعا توجه مي‌شود. برخي از فیلسوفان و متفکران هنری، بعضا ادعا می‌کنند که قلمرو هنر و اخلاق کاملا مستقل از يكديگرند؛ به اين معنا كه: اصولا اگر اثر هنری هنجارهای اخلاقی را رعایت می‌کند یا نمی‌کند، ربطی به هنر بودنِ هنر ندارد و بعضا این دیدگاه را دارند كه زشتی و بدی اخلاقی اثر هنری، کیفیت زیبایی شناختی آثار هنری را بالا مي‌برد؛ برای همین دغدغه‌ای دارند که رقیب پنداری و زشت‌انگاری کنند كه در اين هم‌انديشي دیدگاه‌‌ها و نقدها و نظرهایي كه از اين منظر وجود دارد نيز، مطرح می‌شود.
وي بررسي آثار هنري در اين هم‌انديشي را محدود به آثار هنري ايراني ندانست و گفت: هيئت علمي اين هم‌انديشي در فراخواني كه منتشركردند، اين مباحث را به حوزه خاصي محدود نكردند. در مقالاتي كه به دبيرخانه ارسال شده بود برخي به مبانی فکری اسلامی ایرانی و متونی که در حوزه اسلامی نوشته شده، اشاره كردند و به آثار هنري كه بعضا در ايران كار شده خصوصا در قلمرو سينما پرداخته‌اند. پس نه محدوده زماني نه مكاني براي اين مباحث در نظر گرفته نشده است.
اين مدرس «فلسفه هنر» به رشته‌هاي مختلف هنري كه در اين هم‌انديشي مورد نظر قرار گرفته، پرداخت و افزود: در اين هم‌انديشي، نسبت هنرهايي چون سينما، ادبيات، نمايش، معماري و شهرسازي، هنرهاي سنتي و صنايع دستي، موسيقي و چند رسانه‌اي با اخلاق هنجاري كاربردي از جمله محورهاي اصلي قرار گرفته است. به عنوان نمونه مي‌گويند: معماري هم اخلاق دارد؛ يعني غير از اين نيست كه بگوييم: فقط سازندگان و معماران آثار بناها بايد ويژگي اخلاقي داشته باشند؛ بلكه خود بنا به عنوان محل زندگي، نُرم‌ها و هنجارهايي را بر ما تحميل مي‌كند و مخاطبي كه در كنار بنا است و از كنار آن رد مي‌شود نيز، مي‌تواند تحت تاثير بنا قرار بگيرد. حال اين نُرم‌ها چه هستند؟ در جاهاي مختلف متفاوت است و يا چه ديدگاه‌هايي در اين باره وجود دارد؟ برخي از صاحبنظران معتقدند كه بناهاي معماري به لحاظ اخلاقي خنثي نيستند و منشاء اثرند.
وي در همين زمينه نتيجه گرفت: پس از اين منظر، مي‌شود بناها را مورد نقد قرار داد و مي‌توان براي آن هنجارهايي وضع كرد. در واقع زمانی که ما یک اثر هنری و هنجارهای آن را مورد بررسی قرار می‌دهیم، مي‌خواهیم بدانيم يك اثر هنري، چه آثاری بر روي مخاطبین مي‌گذارد؟ اين آثار چه هستند؟
امير مازيار در خصوص ویژگی‌های اخلاقی اثر هنري خاطر نشان كرد: ويژگي‌هاي اخلاقي، ناشی از اثری است که آثار هنری می‌توانند بر مخاطبین بگذارند. يعني معنایی که از آن آثار ناشی می‌شود يا تاثیر عاطفی که از این آثار گرفته می‌شود. بدين ترتيب نحوه‌ی وجودی آثار است كه مخاطب خود را در آن شریک می‌کند.
وي در پاسخ به اينكه آيا مقالات رسيده به دبيرخانه توانسته نظر هيئت علمي را تامين نمايد، گفت: تقریبا در همه حوزه‌هايی که در فراخوان آمده بود، مقاله داشتيم. ولی باید اذعان کنیم که فقر نظری در این حوزه همچنان وجود دارد و متاسفانه تعداد مقالاتي كه به طور عمیق توانسته باشند به ریشه‌های نظری این دیدگاه پرداخته و آرای فلسفی و نظری موجود در این حوزه هم در ميان متفكران اسلامي و هم در غرب را تحلیل و گزارش کنند، کم بود؛ به غیر از این ضعف و کمبود در بقیه قلمرو ها مقاله زیاد دريافت شده بود و تصورم اين است كه به دليل اينكه تا كنون به صورت جدي به اين مباحث پرداخته نشده است.
مترجم كتاب زيبايي‌شناسي و فلسفه هنر در پايان به همايش‌ها و هم‌انديشي‌هايي كه تاكنون با موضوع «هنر و اخلاق» در خارج از ايران پرداخته شده، اشاره و ادامه داد: در خارج از ایران به این موضوع پرداخته‌اند و منشورات جدی براي آن نگاشته شده ولي متاسفانه اين مطالب هنوز در ايران انعكاسي نداشته است.
هم‌انديشي «هنر و اخلاق» روز دوشنبه 17 اسفند در سالن همايش‌هاي فرهنگستان هنر به نشاني خيابان ولي‌عصر(عج)، پايين‌تر از چهارراه طالقاني، شماره 1552، طبقه سوم برگزار مي‌شود. حضور در اين هم‌انديشي براي تمامي علاقه‌مندان آزاد است.

براي اطلاع از اخبار فرهنگستان هنر به كانال ما در تلگرام بپيونديد: https://telegram.me/artacademy