الهام فتاحي- مجيد مهرگان هنرمند نقاشي ايراني و عضو گروه هنرهاي سنتي فرهنگستان هنر در گفتگويي درباره شخصيت علمي و پژوهشي زنده ياد دكتر مهرانگيز مظاهري گفت: «ايشان به حق از پژوهشگران كوشا بود كه با عشق به هنرهاي بومي سرزمين خود، فعاليت كرده و دغدغه حفظ اين هنرها را داشت.»

از خانم دكتر مظاهري براي ما بگوييد.

ايشان شخصيتي بسيار متين و خونگرم داشتند. اولين بار خانم دكتر را در نشستي تخصصي درباره نقاشي ايراني يا نگارگري در دانشگاه الزهرا ملاقات كردم؛ ايشان بسيار كوشا بودند و با ذوق اين برنامه‌ها را برگزار مي‌كردند. (البته لازم است؛ در اينجا متذكر شوم كه نگاره عموميت ندارد؛ فقط براي كتاب به كار برده مي‌شود؛ يا نقاشي‌هاي بزرگ روي ديوار يا نقش برجسته‌ها. نه نگاره است و نه مينياتور. آثار هنري در ادوار مختلف نمي‌توانند در اين واژه خلاصه شوند.)

بعدها خانم مظاهري را در همايش كمال‌الدين‌بهزاد كه ازبرنامه‌هاي موفق فرهنگستان هنر بود، ملاقات كردم و سپس همايش‌سلطان محمد و نشست‌هاي تخصصي كه از سوي فرهنگستان برگزار مي‌شد كه بيشتر با شخصيت علمي ايشان آشنا شدم. ايشان به هنر ايراني بسيار علاقه‌مند بود و با اين گرايش و احساس مسئوليت به صورت جدي كارش را پي‌گيري مي‌كرد.

لطفا كمي درباره نشست‌هايي كه ايشان حضور داشتند، توضيح دهيد.

اين نشست‌هاي تخصصي، مربوط به گروه هنرهاي سنتي فرهنگستان هنر بود كه خانم مظاهري هميشه با احساس شادماني و رضايت شركت مي‌كردند و از تعويق و عدم برگزاري اين نشست‌ها احساس بدي داشتند، مثل اينكه گياهي را از ريشه‌ آن جدا كنيم. گرچه اين احساسِ همه پيشكسوتاني بود كه در اين جمع حضور داشتند. اين جلسات در زمينه مباحث هنرهاي سنتي تشكيل مي‌شد و برگزاري همايش‌هايي را در پي‌داشت و ايشان يكي از سخنرانان اصلي بسياري از همايش‌ها بود كه مقالات بسيار خوبي از ايشان منتشر مي‌شد كه در اينجا لازم مي‌دانم براي طلب آمرزش براي ايشان و صبر براي خانواده و دوستان ايشان دارم.

به نظر شما يكي از برجسته‌ترين ويژگي‌هاي شخصيت علمي ايشان چيست؟

به حق ايشان يكي از عاشقان هنرهاي ايراني بود؛ خصوصا هنرهايي كه درحال فراموشي‌ هستند. البته خانم مظاهري حوزه پژوهشي خود را در زمينه طراحي نقوش تزييني متمركز كرده بود و به عنوان مثال «زري‌بافي»، طراحي فرش و مواردي از اين دست را مورد مطالعه قرار مي‌داد كه متاسفانه اكنون به بيراهه كشيده شده است. ايشان معتقد بود؛ طراحي نقوش بايد به شكل دانشگاهي شكل گيرد و اگر سرمايه‌گذاري در اين زمينه نباشد، رشدي اتفاق نمي‌افتد. به و سوابق بررسي گردد. اين دغدغه و نگراني منجر شده بود كه پژوهش‌هاي خود را در اين زمينه انجام دهند و زحمات زيادي نيز متحمل شدند و هميشه سعي مي‌كردند تا تجربيات خود را در اختيار ديگران قرار دهند.


درباره عملكرد زنده ياد دكتر مظاهري در دانشگاه‌ها كمي توضيح دهيد

خانم دكتر مظاهري از شخصيت‌هاي برجسته دانشگاهي به شمار مي‌رفت كه سال‌ها تجربه موفق در دانشگاه الزهراء داشت. كارهايي كه به ايشان محول مي‌شد با عشق و رضايتمندي و ايمان انجام مي‌دادند. متأسفانه اين كارها ناتمام ماند و ما در حال از دست دادن افرادي هستيم كه ضايعه‌ بزرگي براي جامعه دانشگاهي است و چون عمر بشر كوتاه است؛ بايستي قدر اين قبيل افراد را دانست و از وجود آن‌ها تا زماني كه هستند، استفاده كرد.

ديدگاه و نظر ايشان درباره‌ نگارش و منابع موجود در حوزه‌ تاريخ هنر ايران چه بود؟

درخصوص تأليف كتاب، سفارشاتي به خانم دكتر شده بود و چون ايشان در صدد تاليف كتابي بود، به احتمال زيادي اطلاعاتي جمع‌آوري و فيش‌برداري كرده بود. در گروه هنرهاي سنتي بسيار علاقمند بوديم كه در مباحث مختلفي از هنرهاي سنتي ترجمه شود و به طور كلي كار علمي صورت گيرد. قرار بر اين شد فرهنگستان هنر طي انتشار يك فراخوان، استعدادهاي خوب را شناسايي و جذب نمايد و اين انتخاب مبني بر نحوه‌ تفكر و روش كاري آن‌ها صورت گيرد. كتاب‌هايي نوشته شده ولي جنبه‌ آكادميك ندارند. منابع فعلي در اين زمينه نواقصي دارند و كامل نيستند. ما خودمان بايد درخصوص هنرهايمان بنويسيم و نگذاريم افراد خارجي اين كار را بكنند؛ به گونه‌اي كه كاربردي و دقيق‌تر مطرح شوند. نقاشي گذشته را تكاني دهيم و با مفاهيم معاصر كارها را مورد بررسي قرار داده و در واقع به روزرساني كنيم. در گروه هنرهاي سنتي تلاش مي‌كرديم تا كتاب‌هايي را جمع‌آوري كنيم كه از سبك هنر گذشتگان آگاه شويم؛ چون معتقد بوديم؛ نبايد درخصوص اين هنر چندهزار ساله سهل‌انگاري شود. بايد استادان هنرها را شناسايي و جذب كرده و مورد حمايت قرار دهيم. به‌ويژه كساني كه در هنر گذشته نوآوري مي‌كنند. اما به دليل عدم حمايت از سوي دولت، كار هنرمند فروخته مي‌شود و از كشور خارج مي‌شود.

به نظر شما نوع نگرش خانم دكتر مظاهري نسبت به فضاي هنري ايران چگونه بوده است؟ و نقش ايشان را در اين فضا چطور بيان مي‌فرماييد.

درك نادرست و ناصوابي كه برخي افراد از هنرهاي سنتي دارند، سبب آسيب رساندن به اين هنرها شده است. برخي گمان مي‌كنند با از بين بردن سنت‌ها بقاي خودشان بيشتر مي‌شود. اما ايشان از همدرد‌هاي اين جريان بود و معتقد بود كه بي‌توجهي به هنرمندان هنرهاي سنتي سبب از بين بردن آنها مي‌شود. مسأله‌اي كه سال‌ها ناديده گرفته شده است. غرب طي يك دوره‌هايي به انتزاع رسيد. امادر شرق اولين مرتبه مشاهده است. شهود مرتبه‌ والايي دارد كه بايستي در جامعه كار شود و بهترين ابزار اين كار، هنرهاي سنتي ماست. به عنوان مثال فضاي مسجد شيخ لطف‌ا... و مسجد امام اصفهان، به واسطه‌ي نقوش تزييني و كاشيكاري‌هاي بسيار ظريف و زيبا ايجاد تمركز مي‌كند. انسان مي‌تواند در آن فضاها ارتباط ذهني داشته باشد. ايشان و ساير دوستان درصدد بودند كه كاري اصولي و درست صورت گيرد و اجازه داده نشود كه برخي هنرها از بين برود. جلساتي كه در فرهنگستان هنر برگزار مي‌شد مبني بر اين بود و در واقع براي آينده‌ آن هنرهايي كه در حال از بين رفتن بودند، برنامه‌ريزي مي‌شد. در اولين برخوردها متوجه ‌شدم ايشان با علاقه و ميل باطني حضورپيدا مي‌كنند.

سخن آخر.

ايشان علاوه بر روي خوش، اشتياق و عشقي وافر به هنرهاي  بومي سرزمينش داشت و اينكه از جمله كساني بود كه با جان و دل زحمت مي‌كشيد.

بزرگداشت اين بانوي فرهيخته روز چهارشنبه 16 مهر ساعت 14/30در سالن همايش‌هاي فرهنگستان هنر به نشاني خيابان ولي‌عصر(عج)، پايين‌تر از خيابان طالقاني شماره 1552 برگزار مي‌شود.