پژوهشنامه فرهنگستان هنر بار دیگر روی پیش‌خوان مطبوعات قرار می‌گیرد.
به گزارش روابط عمومی فرهنگستان هنر، بهمن نامورمطلق، سردبیر فصلنامه پژوهشنامه فرهنگستان هنر، از انتشار مجدد این فصلنامه در بهار 1398 خبر داد.
عضو گروه هنرهای سنتی فرهنگستان هنر در خصوص فصلنامه پژوهشنامه فرهنگستان هنر اظهار داشت: این نشریه برای اولین بار در بهمن و اسفند 1385 به‌صورت دوماهنامه و سپس فصلنامه منتشر شد. اقبال و توجه پژوهشگران، محققان و هنرپژوهان به این نشریه علمی‌پژوهشی موجب شد تا انتشار آن در سال‌های بعد نیز تداوم پیدا کند که اين تداوم از پاییز 1388 متوقف شد. خوشبختانه پس از سال‌ها وقفه با تدبير سرپرست جديد فرهنگستان هنر مجدداً بنا بر نشر اين نشريه شده است.
وی درباره اهداف و رویکرد نخستین این نشریه اظهار داشت: یکی از نقاط ضعف در حوزه هنر به‌خصوص در زمینه اندیشه هنری، نبودِ رویکردهای مطالعاتی است؛ به‌طوری که ما در دانشگاه‌ها، تألیفات و حتی مراکز خلق اثر، فاقد رویکردهای مطالعاتی بودیم؛ ازاین‌رو و با توجه به اینکه برای شکوفایی مجدد هنرمان نیازمند جبران این نقیصه و کمبود هستیم، دست به‌کار شدیم؛ زیرا بر این باور بودیم که حوزه نقد، فقط به شناخت آثار هنری و حوزه خلق نمی‌پردازد؛ بلکه می‌تواند شرایط را برای خلق بهتر نیز فراهم کند.
نامورمطلق درهمین زمینه ادامه داد: نقد و خلق لازم و ملزوم یکدیگر هستند؛ به‌طوری که خلق می‌تواند به نقد کمک کند و نقد نیز می‌تواند یاریگر خلق باشد و نبودِ یکی، موجب ضعف دیگری خواهد شد. از آنجا که جامعه هنری ما، چه مؤلفان و چه منتقدان، این رویکردها را نمی‌شناختند، متأسفانه وقفه بزرگی در این مسئله افتاده بود. ما با بسیاری از کشورها در این مباحث فاصله زیادی داشتیم. در صورتی که در 50-60 سال اخیر اتفاقات بزرگی در حوزه مطالعات هنر افتاده بود که جامعه ما شناخت اندکی نسبت به آنها داشت. بر همین اساس فرهنگستان هنر احساس وظیفه کرد تا بخشی از این دانش را که بومی است، احیا کند و آن بخشی را که بومی نبود، به بدنه هنریمان منتقل کند.
دانشیار دانشگاه شهید بهشتی، در خصوص دیگر فصلنامه‌های انتشاریافته در فرهنگستان هنر توضیح داد: با همین رویکرد نشریات دیگری نیز چون: خیال، گلستان هنر، خیال شرقی و گنجینه نیز منتشر شد که هر کدام به حوزه خاصی اختصاص داشت.
وی درباره رویکرد پژوهشنامه یادآور شد: وظیفه پژوهشنامه، معرفی رویکردهای نقد، مطالعه و گاهی هنر و ادبیات به دلیل قرابت این دو موضوع بود. همانطور که وظیفه گلستان هنر برجسته‌کردن تاریخ و هویت هنر بود و تلاش می‌کرد تا آثار به‌ویژه تاریخی را که بخشی از هویت ماست، برجسته کند و به همه بشناساند. پژوهشنامه فرهنگستان هنر مثل دیگر مجلات فرهنگستان در آن زمان، مجله موفقی شد؛ چون نمونه آن در جايي ديگر منتشر نمی‌شد. اين نشريه دنبال معرفي رویکردهای خاص و كمتر شناخته‌شده در ايران بود. جمعی از بهترین استادان متخصص این حوزه‌‌ها در ایران با این نشریه همکاری داشتند که سرمایه خوبی برای فرهنگستان هنر به شمار می‌رفتند. پژوهش و اندیشه‌های این بزرگواران در این مجلات منتشر می‌شد. مخاطبان ما این مسئله را دریافته بودند و مطالب نشريه را پی‌می‌گرفتند.
سردبیر این نشریه پژوهشی به قطع و گرافیک آن اشاره کرد و افزود: در این نشریه حتی به مسائل چاپ، قطع و رنگ، تناسب با زیبایی هنر بومی خودمان، که گویا و بیانگر باشد، توجه خاص شد.
این پژوهشگرِ باسابقه در ادامه به محتوای منتشرشده در هر شماره اشاره و تصریح کرد: هر شماره از پژوهشنامه فرهنگستان هنر، به‌صورتی تخصصی مثل اسطوره‌شناسی، مضمون‌شناسی، جامعه‌شناسی و... به موضوع خاصی اختصاص داشت؛ به همین دلیل علاوه بر شورای علمی و تخصصی، هر شماره توسط دبیر و تیم ویژه‌ای راهبری می‌شد و بر این اساس برنامه و ساختار منسجم خوبی شکل گرفته بود. همچنین مسائل و مباحث زیبایی‌شناسی هم مورد توجه قرار داشت. خوشبختانه صاحب‌نظرترین افراد، حداقل در ایران، از جمله کسانی بودند که در این زمینه با ما همراهی داشتند. با اطمینان می‌توانم ادعا کنم که بسیاری از رویکردهایی که در این پژوهشنامه مورد بحث قرار گرفتند، برای اولین بار در کشورمان مطرح می‌شدند. برای مثال ما در ایران مبحثی مانند نقد تکوینی نداشتیم، جز کتابی که بنده و دکتر اسداللهی نوشته بودیم. در هفتمین شماره پژوهشنامه به این مبحث پرداختیم؛ یا مطالبی درباره نقد تخیلی یا نشانه‌شناسی هنر در این نشریه منتشر شد که حاصل گروهی بود که در فرهنگستان هنر راه‌اندازی شد؛ همینطور نقد واسازانه هنر که در هیچ کتاب یا نشریه‌ای به این شکل منسجم مطرح نشده بود. تلاش کردیم هم نقد سنتی هنر را بیاوریم و هم نقد سنتگرایان و هر آنچه را درباره نقد وجود دارد مطرح کنیم تا دانشجویان ایرانی شکاف خیلی زیادی، از نظر معرفتی، با دانشجویان کشورهای دیگر نداشته باشند تا دستشان در نقدهای بومی بازتر شود؛ چون در این زمینه منابع و تأمل کمتری بوده است؛ البته نمی‌توانم بگویم کاملاً موفق شدیم، اما جزء اولین‌ها بودیم. وقتی انتشار پژوهشنامه بعدها متوقف شد، خیلی‌ها متاثر شدند.
نامورمطلق به رویکردی که برای انتشار مجدد دوره جدید این نشریه در نظر گرفته شده، اشاره و خاطرنشان کرد: تقریباً این نشریه یک دهه است که منتشر نشده و در این دوره بسیاری از مطالب در کتاب‌ها، مقالات و نشریات متعدد به چاپ رسیده است. فضا دگرگون شده و در راهی که باز شده، نیازی به تکرار مجدد قالب‌های پژوهشی گذشته نیست. بالطبع رویکرد برای انتشار دوره جدید متفاوت است. ترجیح می‌دهیم تمام مباحث یک شماره را به یک مطلب خاص اختصاص ندهیم، اما به توسعه دانش هنری و به‌خصوص نقد هنری در جامعه‌مان به شکلی که ممکن باشد، ادامه خواهیم داد. چون یکی از مشکلات عرصه هنر، نقد هنری است و اینکه نقدپذیری ما در جامعه کم است، باید تلاش کنیم تا ظرفیت‌های نقد را بالا ببریم؛ ضمن آنکه روش‌های نقد هنوز شناخته‌شده نیست و یا در کاربرد آن مشکل وجود دارد. امیدوارم گشایشی در زمینه نقدپذیری به وجود آید.
وی به توضیح بیشتر درباره وضعیت نقد در کشور پرداخت و افزود: هنوز فاصله‌مان با یک نقد سازنده و تأثیرگذار کم نیست و باید در این زمینه جامعه را آماده کنیم. نقد یک امر فرهنگی است و باید از خانواده نهادینه شود؛ زیرا در جامعه‌ای که نشود مادر، پدر و یا مدیران جامعه را نقد کرد، چگونه می‌توان به توسعه و سازندگی رسید؟ این فاصله از چند وجه باید بررسی شود: اینکه نقدهایی بد در جامعه وجود دارند که علمی نیستند، روش‌های پژوهشی‌ای که مغفول مانده‌اند و به‌درستی درک و دریافت نشده‌اند، و اینکه مؤلفان از اهمیت و دستاوردهایی که نقد می‌تواند برای جامعه داشته باشد، کمتر سخن گفته‌اند. جامعه بی نقد دچار سکون، اغتشاش، پسرَوی و تکرار می‌شود و نقد می‌تواند جامعه را پویا کند. ما باید نقد را بیش از پیش بشناسانیم. حتی تخیل همراه با نقد است. انسان اگر نقدی را که بر کارش است بپذیرد، خلاق می‌شود؛ زیرا خلق و نقد دو بال پرنده هنر هستند تا هنر بتواند پرواز کند.
در پایان، سردبیر پژوهشنامه فرهنگستان هنر این نوید را داد که این فصلنامه در آینده به سمت مجلات علمی‌پژوهشی برود و پژوهشگرانی که تمایل دارند مطالبشان در آن منتشر شود، می‌توانند آثارشان را به دبیرخانه دفتر نشريه در معاونت پژوهشي فرهنگستان هنر آن بفرستند.
اولین شماره دور جدید فصلنامه پژوهشنامه فرهنگستان هنر بهار 1398 منتشر خواهد شد.
نسخه چاپي
