علی تقوی، معاون علمی و پژوهشی فرهنگستان هنر، در گفت‌وگویی که به مناسبت روز بزرگداشت حکیم نظامی گنجوی داشت، گفت: آثار نظامي همچون آثار بسياري از ديگر شاعران برجسته و شاخص، فراتر از وادي ادب، در مفهوم خاص كلمه در انواع هنر نيز تأثيرگذار بوده است و چه بسيار هنرمنداني كه در خلق آثار هنري خود متأثر از پنج‌گنج اين شاعرحكيم بوده‌اند.
علی تقوی، معاون علمی و پژوهشی فرهنگستان هنر، در گفت‌وگویی که به مناسبت روز بزرگداشت حکیم نظامی گنجوی داشت، گفت: آثار نظامي همچون آثار بسياري از ديگر شاعران برجسته و شاخص، فراتر از وادي ادب، در مفهوم خاص كلمه در انواع هنر نيز تأثيرگذار بوده است و چه بسيار هنرمنداني كه در خلق آثار هنري خود متأثر از پنج‌گنج اين شاعرحكيم بوده‌اند.
به گزارش روابط عمومی فرهنگستان هنر، به مناسبت بیست و یک اسفندماه، روز بزرگداشت حکیم نظامی گنجوی، گفت‌وگویی با معاون علمی و پژوهشی فرهنگستان هنر ترتیب داده شد. دکتر تقوی در این گفت و گو به شرح و توضیح در باب برنامه‌های آتی فرهنگستان هنر با هدف پژوهش دقیق قابلیت‌های خمسه نظامی و تأثیر آن در حوزه‌های گوناگون هنری و معرفی همایش خمسه‌نگاری سال آینده فرهنگستان، پرداخت و در پاسخ به این پرسش که تعداد کمی از شاعران ایرانی به عنوان حکیم شناخته می‌شدند و چرا نظامی گنجوی را حکیم می‌دانیم گفت: سخن از حكيم نظامي و حكمت اوست؛ در اين زمينه بايد گفت، نظامي گنجوي افزون بر داشتن قريحه و استعداد خاص در شعر و شاعري و فنون سخنوري، با انواع علوم عقلي و نقلي روزگار خود همچون منطق، فلسفه،كلام، رياضيات، نجوم، فقه و حديث آشنايي داشت. گواه اين موضوع پنج‌گنج نظامي و ديوان شعر اوست كه در جاي‌جاي آنها، اين دانستگي و معلومات شاعر آشكار است. پس به واسطة آگاهي و شناخت نظامي از بسياري علوم زمانه و به مصداق «اِنَّ مِنَ‌الشِّعرِ لَحِكمَه» و بازتاب گسترة وسيعي از تأملات و انديشه‌هاي حكمي شاعر، هم در مخزن‌الاسرار و هم در ديگر منظومه‌ها همچون خسرو و شيرين و اسكندرنامه و هفت‌پيكر، به حق او را حكيم ناميدند.
وی همچنین درباره نامگذاری بیست و یکم اسفندماه به نام حکیم نظامی گنجوی و اهمیت بزرگداشت این شاعر حکیم گفت: نامگذاري روزهاي سال به نام مفاخر فرهنگي، ادبي و هنري كار بسيار پسنديده‌اي است و فرصتي فراهم مي‌آورد تا در انديشه و آرا و آثار آنان تأملي دوباره شود. در اين ميان بسيار ضرورت داشت يك روز به نام حكيم نظامي نامگذاري شود تا ضمن جاودانه نگاه داشتن نام و ياد اين شاعر بزرگ ايراني در اذهان مردم، محملي باشد براي پرداختن بيشتر و جامع‌تر به آثار نظامي و نقش و تأثير شگرفي كه بر جريان‌هاي ادبي و هنري پس از خود داشت.
علی تقوی در پاسخ به این پرسش که آیا حکیم نظامی گنجوی در آفرینش آثار خود، به گذشتگان ادب ایران چشم داشته یا خیر گفت: بي‌گمان هر شاعر، نويسنده يا هنرمندي در خلق آثار خود متأثر از آثار ديگران است. دامنه و ميزان اين تأثيرپذيري متفاوت است؛ برخي از همان حدّ تقليد و نظيره‌گويي فراتر نمي‌روند و برخي ضمن تأثيرپذيرفتن از آثار و نمونه‌هاي فاخر و برجستة ادبي و هنري، رفته‌رفته به سبك و اسلوب ويژه و ممتاز خود دست مي‌يابند و خود و آثارشان مطمح نظر ديگران مي‌شود. حكيم نظامي نيز در منظومه‌هاي خود گوشه‌چشمي به آثار ديگر شاعران داشته است. با وجود تفاوت در وزن و شيوة بيان، تأثير حديقة سنايي در مخزن‌الاسرار نظامي مشهود است. نظامي در منظومه‌هاي بزمي خود هم به نظر مي‌رسد منظومه‌هايي چون وامق و عذراي عنصري بلخي، ورقه و گلشاه عيوقي و ويس و رامين فخر‌الدين اسعد گرگاني را از نظر دور نداشته است و مي‌توان نقشي براي اين دست منظومه‌هاي مكتوب و ديگر منظومه‌ها و روايت‌هاي شفاهي، در ترغيب نظامي براي سرودن منظومه‌هاي عاشقانة خود قائل شد.
معاون پژوهشی فرهنگستان هنر درباره تأثیر سبك سخن‌سرايي نظامي بر آيندگان ادب فارسي اینگونه گفت: طرح و اسلوبي كه نظامي در خمسه يا پنج‌گنج خود درافكنده است پس از او از سوي شاعران، بسيار مورد استقبال واقع شد. نخستين شاعر كه به نظيره‌گويي خمسه نظامي روي آورد، اميرخسرو دهلوي است و پس از او مي‌توان از شاعراني چون خواجوي كرماني، جامي، مكتبي شيرازي، هلالي جغتايي و وحشي بافقي ياد كرد كه با در نظر داشتن آثار نظامي، يك يا چند منظومه سرودند و از خود به يادگار گذاشتند. با تمام اين تفاسير بايد گفت، هيچ يك از آن منظومه‌هايي كه ديگر شاعران متأثر از نظامي ساخته و پرداخته كردند، قابل قياس با آثار نظامي نيست و دقت و ظرافت خاص او در پرداخت معاني و عواطف شعري در قالب تصاويري خيال‌انگيز و بكر از لوني ديگر است. به سبب همين ويژگي‌هاست كه آثار نظامي همچون آثار بسياري از ديگر شاعران برجسته و شاخص، فراتر از وادي ادب، در مفهوم خاص كلمه در انواع هنر نيز تأثيرگذار بوده است و چه بسيار هنرمنداني كه در خلق آثار هنري خود متأثر از پنج‌گنج اين شاعرحكيم بوده‌اند.
وی همچنین درباره اینکه آيا فرهنگستان هنر در خصوص تأثیر نظامی بر آیندگان خود، برنامه يا پژوهش‌هايي را در دست اقدام دارد گفت: در تكميل سخنان قبلي بايد بگويم در ميان متون فارسي، چند متن بيش از ديگر متون، مورد اقبال هنرمندان واقع و به روش‌هاي مختلف در ديگر متون تكثير شده‌اند كه مي‌توان از شاهنامة فردوسي، خمسة نظامي، منطق‌الطير عطار، گلستان سعدي، مثنوي مولوي و غزليات حافظ ياد كرد. در اين ميان، روش استادانة نظامي در پرداخت انواع مضامين تعليمي و تغزلي در قالب تصاويري ناب و خيال‌انگيز، بسياري از هنرمندان ايراني را بر آن داشته است تا با الهام از خمسة نظامي، آثار هنري خود را خلق و عرضه نمايند.
فرهنگستان هنر نظر به ضرورت و اهميت موضوع، پس از بررسي‌ها و مطالعات آغازين، چندكار عمده را در پيش گرفته است: نخست، چاپ و انتشار نسخة نفيس خمسة شاه‌‌‌‌طهماسبي كه به زيور انواع هنر تذهيب و خوشنويسي و نگارگري و جز آنها آراسته است. اين كتاب ارزشمند به همت مؤسسة متن فرهنگستان، سال آينده منتشر و در دسترس علاقه‌مندان قرار خواهد گرفت. همچنين فرهنگستان به شوراي شهر تهران پيشنهاد داده است يكي از ميدان‌هاي تهران را به نام «حكيم نظامي» مزيّن گردانند.
معاونت علمي و پژوهشي فرهنگستان نيز با هدف پژوهش دقيق قابليت‌هاي هنري خمسة نظامي و تأثير شگرف آن در حوزه‌هاي گوناگون هنري، همايش ملي خمسه‌نگاري را در اسفند سال 1398 برگزار خواهد كرد. محورهاي عمدة اين همايش عبارتند از: نسخه‌شناسي و خط‌شناسي در خمسه‌نگاري‌ها؛ شخصيت‌شناسي نگارگران، خوشنویسان و حاميان خمسه‌نگاري‌ها؛ مطالعه زيبايي‌شناسي نگاره‌هاي خمسه؛ بررسي درزماني نگارگري خمسه در دوره‌هاي مختلف؛ مطالعه بينا‌رشته‌اي نگاره‌ها و مضامين شعري؛ رابطة بينا‌متني خمسه‌نگاري‌ها و ديگر متون به ويژه شاهنامه‌نگاري‌ها؛ مطالعه بينا‌رشته‌اي تكثير خمسه در دیگر هنرها (صناعتي، معماری، موسیقی، سینما، نمايش و...)؛ بررسي پيرامتني در نسخه‌هاي خمسه: تذهیب، تشعیر، صفحه‌آرايي، جلدسازي و...؛ بررسي قابليت‌هاي هنري خمسه در هنرهاي معاصر؛ مطالعه گفتماني: عوامل گفتماني شكل‌گيري خمسه‌نگاري.
در همين فرصت، از همة استادان و پژوهشگران و هنرمندان گرامي دعوت مي‌شود با توجه به محورهاي پژوهش اين همايش، آثار خود را در قالب طرح‌ها و مقالات پژوهشي براي دبيرخانة همايش ارسال نمايند.
نسخه چاپي
