انشاء الله رحمتي دبير علمي هم‌انديشي «هنر و اخلاق» در گفتگويي اظهار داشت: رشد حقيقي هنر، متصف به اخلاق هنري است.

به گزارش روابط عمومي فرهنگستان هنر، شهريور ماه امسال (1394) معاونت پژوهشي فرهنگستان هنر فراخواني تحت عنوان هم‌انديشي «هنر و اخلاق» منتشر كرد كه محورهاي اصلي آن، حول دو محور «نظريه‌هاي اخلاق هنجاري» و «اخلاق هنجاري كاربردي» قرار داشت. «انشاءالله رحمتي» دبير علمي اين هم‌انديشي در گفتگويي، درباره هدف برگزاري اين هم‌انديشي اظهار داشت: صرف نظر از جامعه هنري، به طور كلي همه ما در فعاليت‌هاي فردي يا اجتماعي‌مان در تمامي شئونات زندگي مي‌بايست به نوعي به هاله اخلاق آراسته باشيم. چراكه فعاليت‌هايي ماندني، خواستني و ارزشمند خواهند بود كه نتيجه اخلاقي داشته باشند. بسياري از ما استعدادها و قابليت‌هاي افراد را به‌ گونه‌اي با اخلاقشان مي‌سنجيم. اگر اخلاقي پذيرفتي داشته باشند، ديده خواهند شد، اما اگر با بي‌اخلاقي همراه باشند، حتي اگر دستاوردهايي داشته باشند، كمتر ديده مي‌شوند. مثال ساده‌ آن اين است كه «بار كج به منزل نمي‌رسد» و بيان فني آن اين است كه اگر فعاليتي اخلاقي و انساني نباشد، در آن عدالت، فضيلت و احترام به حقوق انسان‌ها ديده نشود، «بار كج» محسوب مي‌شود و هدف غائي از آن به دست نمي‌آيد. حوزه هنر نيز از اين قاعده مستثني نيست؛ بنابر اين اگر ما ‌بخواهيم كه هنرمان رشد حقيقي داشته و به سر منزل مقصود برسد، بهتر است نسبتش با هنر مشخص شود. هدف اوليه آن اين است كه بتوانيم نسبت اخلاق با هنر را بسنجيم و به اين ترتيب مي‌بايست بدانيم كه هنر بايد چه ويژگي‌هايي داشته باشد كه هنر اخلاقي ناميده شود و اصولا يك فعاليت هنري چه ويژگي‌هايي بايد داشته باشد كه متصف به اخلاق باشد.

وي در پاسخ به اين پرسش كه آيا به دنبال هنرمند اخلاقي هستيم يا هنر اخلاقي ؟ تصريح كرد: چندان تفكيك عميقي نمي‌توان داشت و اگر بپذيريم كه «از كوزه همان تراود كه در اوست» در حقيقت اثر هنري ترجمان هنرمند است و نمي‌شود از يك هنرمند بي‌اخلاق، توقع يك اثر اخلاقي داشت. گرچه در اين مبحث شخصيت هنرمند موضوعيت ندارد. چراكه اگر هنرمند را صرف نظر از اثر هنري‌اش در نظر بگيريم، انساني است مثل انسان‌هاي ديگر و آنچه او را مطرح مي‌كند، اثر هنري اوست و اثر هنري را نمي‌شود از هنرمند تفكيك كرد. البته ممكن است درباره او صحبت كنيم، ولي ذيل اخلاق هنر قرار نمي‌گيرد و كانون اصلي آن اثر هنري است.

رحمتي در خصوص متر و معيار سنجش اخلاق در آثار هنري خاطر نشان كرد: وقتي مي‌گوييم اخلاق، بايد توجه داشته باشيم منظورمان «فلسفه اخلاقي» است؛ نه خود اخلاق كه در جامعه وجود دارد و منظور از اخلاق يا نهاد اخلاقي (morality) يا اخلاقيات (morals) نيست. اينها به عنوان واقعياتي هستند كه در جامعه وجود دارند؛ بلكه منظورمان در اينجا اگر بخواهيم دقيق‌تر تعريف كنيم، (Philosophy (moral يا(Ethics) كه «فلسفه اخلاق» ترجمه شده‌است و چون در فلسفه اخلاق شعبه‌ها و شاخه‌هاي متفاوتي داريم، هركدام از اين شاخه‌ها نسبتي با هنر پيدا مي‌كنند. به عنوان مثال يكي از شاخه‌هاي فلسفه اخلاق، فرا اخلاق است كه فرا اخلاق با بحث‌هاي نظري درباره هنر يا فلسفه هنر يا زيبايي‌شناسي نسبت پيدا مي‌كنند.

وي در زمينه «اخلاق هنجاري كاربردي» به عنوان محور اصلي هم‌انديشي افزود: بخشي از اخلاق مربوط به «اخلاق هنجاري» است كه به معيارهاي رفتارهاي ما عنايت دارد و اگر «اخلاق هنجاري» را در سطح خردتر ‌بررسي كنيم، امروزه به عنوان«اخلاق كاربردي» يا «اخلاق حرفه‌اي» مي‌شناسيم كه در بحث اخلاق كاربردي يا حرفه‌اي به تعداد رشته‌هاي هنري، اخلاق كاربردي وجود دارد. به عنوان مثال در هنر نقاشي بايدها و نبايدهاي اخلاقي وجود دارد كه يك هنرمند نقاش در اين حوزه با آن مواجه مي‌شود و در پي آن اخلاق كاربردي نقاشي داريم. در مورد هنرهاي ديگر نيز به همين ترتيب است. نويسنده رمان يا يك شاعر هر كدام با بايدها و نبايدهايي مواجه هستند. امروزه حتي اخلاق پزشكي، اخلاق مهندسي، اخلاق محيط زيست و ... مطرح است. پس بايد بدانيم؛ فعاليت‌هاي هنري از فحواي اخلاقي عاري نيستند و مي‌بايست نسبت مفهومي، عملي و كاربردي آنها بررسي شوند.

دبير علمي اين هم ‌انديشي در پاسخ به اينكه آيا ميزان و كيفيت مقالات رسيده به دبيرخانه هم‌انديشي، نظر هيئت علمي را تامين كرد؟ گفت: گرچه اين هم‌انديشي براي نخستين بار است كه در ايران برگزار مي‌شود، خوشبختانه تا حد زيادي در همه محورها مقالاتي به دستمان رسيد و تقريبا 100 مقاله به دبيرخانه ارسال شد كه از ميان آن‌ها تعدادي برگزيده شدند و آنچه كه در همآنديشي عرضه مي‌شود، بهترين مقالات است. برخي از پژوهشگران در حوزه اخلاق تحقيقاتي كرده بودند و برخي نيز پژوهششان به هنر اختصاص داشت وليكن نسبت اين دو را تاكنون نسنجيده بودند و برايشان تازگي داشت كه البته مقالاتي كه به دست دبيرخانه رسيد تنوع لازم را داشت و اين تازگي را مي‌توانستيم در مقالات مشاهده كنيم كه مباحث خوبي هم اتفاقا پرداخته شده است.

اين استاد دانشگاه درباره سفارش مقاله و انتشار مقالات اين هم‌انديشي عنوان كرد: به اندازه كافي مقاله به دبيرخانه رسيد و اگر مقاله خوب نداشتيم طبعا بايد مقالاتي سفارش داده مي‌شد. در خصوص انتشار مقالات هم، قرار است خلاصه مقالات در ويژه نامه‌اي در روز برگزاري هم‌انديشي ارائه شوند. بعد از هم‌انديشي نيز مقالات توسط انتشارات فرهنگستان هنر منتشر مي‌شود.

هم انديشي «هنر و اخلاق» روز دوشنبه 17 اسفند 1394 از ساعت 14 در سالن همايش‌هاي فرهنگستان هنر برگزار مي‌شود.
براي اطلاع از اخبار فرهنگستان هنر به كانال ما در تلگرام بپيونديد: https://telegram.me/artacademy