نشست رونمايي و نقد و بررسي كتاب خودآموز فنون قلمزني تاليف محمد صحرا نورد، هنرمند قلمزن و پژوهشگر هنرهاي فلزي ايران، عصر يكشنبه، 29 بهمن 1396، در فروشگاه مركزي كتاب فرهنگستان هنر برگزار شد.

به گزارش روابط عمومي فرهنگستان هنر، در اين نشست كه برخي فعالان عرصه نشر، نويسندگان، مترجمان و علاقه‌مندان حضور داشتند، ابتدا افشين شيرواني سرپرست موسسه تاليف، ترجمه و نشر آثار هنري (متن)، به اهداف گسترش فروشگاه کتاب اشاره کرد و گفت: چندي پيش به دلايل متعددي با موافقت رياست فرهنگستان هنر، دست به گسترش فروشگاه كتاب زديم تا فضاي مناسبي براي خريداران آثار فراهم شده و علاقه‌مندان بتوانند تورقي بر کتاب داشته و با حوصله بيشتري به انتخاب بپردازند.

وي سپس به عناوين كتاب‌هاي موجود در فروشگاه اشاره كرد و افزود: يكي از موارد ديگري كه موجب گسترش فضاي فروشگاهي شد، افزايش تعداد عناوين كتاب موجود بود كه از پنج هزار عنوان، به ده هزار عنوان افزايش يافته است. سرپرست موسسه متن در ادامه اظهار امیدواری کرد که از این پس از این فضا براي برگزاري نشست‌ها و رونمايي كتاب نيز بهره‌برداري شود.

هادي سيف، نويسنده و پژوهشگر هنرهاي مردمي، دیگر سخنران این نشست متذكر شد: با كلمه قلمزني موافق نيستم و معتقدم به دليل آنكه اين هنر از نگارگري ايراني نشئت گرفته بايد به قلم‌نگاري تغيير نام يابد. همانطور كه كلمه حجاري را بايد به سنگ‌نگاري تغيير دهيم.

وي تاريخ هنرهاي سنتي را بسيار مهجور دانست و افزود:‌ تاريخ هنرهاي سنتي‌مان بسيار مهجور؛ اما ماندگار است و قلم‌نگاري در تاريخ هنر ايران قدمتي به اندازۀ سنگ‌نگاري دارد. در طول تاريخ قلم‌نگاران ايراني ظروف، آلات و ادوات تزیيني بسيار شگرف و حيرت‌‌انگيزي از خود به جا گذاشته‌اند كه شرايط اجتماعي، فرهنگي و ذوقي آنان را در طول تاريخ نشان مي‌دهد و اگر بخواهيم قدمتي براي آن در نظر بگيريم بايد آن را به زمان كشف فلزات نسبت دهيم.

اين پژوهشگر هنرهاي مردمي به سير تحول هنر قلمزني اشاره‌اي كوتاه داشت و عنوان كرد: بعد از دوران ساساني كه آن را بايد اوج قلم‌نگاري بدانيم، دوران اسلامي،‌ دورۀ فخر نقش‌آفريني بر فلز است. اما دورۀ صفوي را نيز بايد دوران تجديد حيات هنرهاي سنتي بدانيم. خصوصا در عرصه قلم‌نگاري كه مي‌توان آثار قابل توجهي كه به يادگار مانده را مورد توجه قرار داد.

هادي سيف از يكي از قلم‌نگاران اين عرصه در دورۀ صفوي نام برد و خاطر نشان كرد: در اينجا بايد از عبدالوهاب تبريزي نام ببرم كه بزرگ‌ترين دايرة‌المعارف قلمزني را با اثري در مدرسه چهارباغ به يادگار گذاشته است. اين اثر را از شاخص‌هاي زمان خود و شام آخر دوران صفوي بايد دانست. آثار به کار رفته در این مدرسه، از پنجره‌هاي گره‌سازي‌شده تا كاشي‌هاي هفت‌رنگ و ديگر المان‌هاي معماري از جمله آثار فاخر به جا مانده از اين دوران است كه مسئوليت ساخت آن را به عبدالوهاب تبريزي داده بودند. ساخت این بنا نزديك به ده سال به طول انجاميده. در این مجموعه دری است كه خود عبدالوهاب قلم‌نگاري كرده است این در را بايد مانند دُرّي گرانبها دانست. قلم‌نگاری این در یکی از بهترین نمونه‌های به جا مانده از این هنر است.

سپس محمد صحرانورد مولف خودآموز فنون قلمزني به توضيح چگونگي نگارش اين كتاب پرداخت و افزود: تاليف اين كتاب به سال‌هاي 1387 بر مي‌گردد. انگيزه‌ام براي نگارش اين كتاب اين بود كه بسياري از هنرهاي سنتی ما به صورت سينه به سينه و از طريق نظام استاد و شاگردی انتقال پيدا مي‌كند. براي همين فقدان منابع آموزشي جامع و خودآموز كه بتواند پاسخگوي نيازهاي كساني كه علاقه‌مند به يادگيري هستند، حس مي‌شد و اين آغازي براي فعاليتم در اين زمينه و نگارش اين كتاب بود.

وي در همين زمينه افزود: اين كتاب براي كساني كه از استاد بي‌بهره‌اند و علاقه‌مند به يادگيري اين هنر هستند، مناسب است و در آن شيوۀ اجراي هنر قلمزني گام به گام تشريح شده است.

مولف كتاب در ادامه به تشريح شيوۀ آموزشي كه براي اين كتاب در نظر گرفته است، پرداخت و افزود: در اين كتاب بر فنون قلمزني تاكيد شده است و به همين دليل بايد دقت داشت كه فنون آموزشي بر اساس مشق عملي، نظري و خيالي است. اما خيال را نمي‌توان آموزش داد، چرا كه تخيل هنري مختص هنرمند است و آموزش دادني نيست و پس از يادگيري، اين خود هنرمند است كه بايد از قوه خيال خود بهره ببرد و آثاري خلق نمايد كه خارج از تكرار باشد. بسياري از كساني كه به شيوۀ آموزشي استاد و شاگردي مي‌پردازند، تنها تكنيك را آموزش مي‌دهند؛ قوۀ خيال شاگرد را به كار نمي‌بندند و در اين اثنا فقط به تربيت يك صنعتگر مي‌پردازند نه يك هنرمند.

افشین شیروانی در پایان نشست به تشریح و معرفی کارگاه آموزش قلمزنی که قرار است اردیبهشت 1397، در موسسه صبا برگزار شود پرداخت و از علاقه‌مندان دعوت کرد در این کارگاه شرکت کنند.

این نشست با پرسش و پاسخ حاضران پایان یافت.

گزارش تکمیلی این نشست در ماهنامه سفیر هنر فرهنگستان هنر متعاقبا منتشر می‌شود.